GENEWA (27 października 2020 r.) – „Polska, uzasadniając to ochroną prawa do życia nienarodzonego dziecka, zdecydowała się poświęcić prawo kobiet do bezpiecznej i legalnej opieki zdrowotnej dotyczącej terminacji ciąży – z naruszeniem międzynarodowych zobowiązań w zakresie praw człowieka” – oświadczyli niezależni eksperci ds. praw człowieka* w odpowiedzi na orzeczenie „Trybunału Konstytucyjnego” o zakazie dokonywania aborcji ze względu na śmiertelne lub ciężkie uszkodzenie płodu.
„Jesteśmy solidarni z kobietami w Polsce i ich dążeniem do równości. Wzywamy władze do ochrony praw kobiet i mężczyzn, którzy protestują przeciwko temu orzeczeniu” – stwierdzili eksperci.
„Orzeczenie to będzie miało druzgocące konsekwencje dla kobiet i nastoletnich dziewcząt potrzebujących takiego rozwiązania, zwłaszcza tych, które znajdują się w niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej i imigrantek o nieuregulowanej sytuacji, które nie mają środków na wyjazd za granicę w celu przeprowadzenia aborcji” – stwierdzili eksperci.
Szacuje się, że obecnie 98% wszystkich legalnych aborcji w Polsce wykonuje się w przypadkach ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia płodu, a około 100 000 polskich kobiet poszukuje co roku możliwości przerwania ciąży za granicą.
„Dzięki temu orzeczeniu Polska skutecznie zatrzasnęła drzwi do legalnej aborcji dla kobiet” – podkreślili eksperci.
Przed tym orzeczeniem Polska miała już jedno z najbardziej restrykcyjnych w Europie prawo aborcyjne, w praktyce jeszcze bardziej restrykcyjne, z poważnymi barierami i napiętnowaniem. Terminacja ciąży była dozwolona tylko w trzech przypadkach: zagrożenia życia lub zdrowia kobiety w ciąży; poważnego i nieodwracalnego uszkodzenia płodu; lub ciąży w wyniku czynu zabronionego.
Eksperci podkreślili, że międzynarodowe mechanizmy praw człowieka są jasne w uznawaniu prawa kobiet do aborcji w przypadkach śmiertelnego upośledzenia płodu i że państwa muszą zapewnić przerwanie ciąży w takich przypadkach, ponieważ brak dostępu stanowi między innymi naruszenie prawa do bycia wolnym od nieludzkiego traktowania.
Komitet Praw Człowieka, który monitoruje Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, w swojej interpretacji „prawa do życia” stwierdza, że „Państwa-Strony muszą zapewnić bezpieczny, legalny i skuteczny dostęp do aborcji, gdy życie i zdrowie ciężarnej kobiety lub dziewczyny jest zagrożone lub gdy ciąża do naturalnego terminu rozwiazania spowodowałaby znaczny ból lub cierpienie ciężarnej kobiety lub dziewczyny, zwłaszcza gdy ciąża jest wynikiem gwałtu lub kazirodztwa lub gdy ciąża nie może zakończyć się urodzeniem dziecka, które przeżyje”.
Ponadto, Komisja CEDAW stwierdziła, że ograniczenie, które dotyczy kobiet w zakresie dokonywania wyborów reprodukcyjnych i skutkuje zmuszeniem ich do tego by prawia każda ciąża trwała aż do porodu, wiąże się z cierpieniem psychicznym i fizycznym stanowiącym przemoc wobec kobiet i potencjalnie oznacza tortury lub okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie.
Polska jest stroną Porozumienia od 1977 r. i Konwencji CEDAW od 1980 r. i ma prawny obowiązek przestrzegania tych międzynarodowych standardów praw człowieka. Ponadto, międzynarodowe mechanizmy praw człowieka uznają prawo kobiet do dostępu do bezpiecznej i legalnej aborcji za niezbędne dla ochrony godności i równości kobiet oraz za domyślne prawo do równości, prawa do życia prywatnego, prawa do bycia wolną od nieludzkiego traktowania i prawa do najwyższych osiągalnych standardów. Opowiadali się oni za dekryminalizacją aborcji i liberalizacją dotyczących jej przepisów.
„Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego jest wyraźnie sprzeczne z tymi standardami. Nie można go uzasadnić powołując się na ochronę prawa do życia, ponieważ prawo do życia i wszystkie inne prawa człowieka na mocy międzynarodowego prawa dot. praw człowieka są przyznawane tym, którzy się urodzili”, wyjaśnili eksperci. „Ci, którzy wierzą, że osobowość zaczyna się w momencie poczęcia, mają swobodę działania zgodnie ze swoimi przekonaniami, ale nie mogą narzucać swoich przekonań innym poprzez system prawny”.
„Instrumentalizacja i upolitycznienie ciała i zdrowia kobiet prowadzi do ich dyskryminacji, szczególnie w odniesieniu do ich prawa do dostępu do usług zdrowotnych i wynikających z tego możliwych do uniknięcia złych stanów zdrowia, w tym śmiertelności i zachorowalności matek” – zauważyli eksperci.
Grupa Robocza ds. dyskryminacji kobiet i dziewcząt w swoim raporcie z wizyty w kraju zaleciła, aby Polska udostępniła legalną aborcję poprzez usunięcie istniejących barier i stygmatyzacji oraz rozważyła liberalizację prawa aborcyjnego. Wcześniej wezwała ona do umożliwienia kobietom zakończenia ciąży na żądanie w pierwszym trymestrze (patrz A/HRC/32/44).
(*) Eksperci ONZ: Elizabeth Broderick (przewodnicząca), Alda Facio, Meskerem Geset Techane, Ivana RadačIć, Melissa Upreti (wiceprzewodnicząca), grupa robocza ds. dyskryminacji kobiet i dziewcząt; Tlaleng Mofokeng, sprawozdawca specjalny ds. prawa każdego człowieka do korzystania z najwyższego osiągalnego poziomu zdrowia fizycznego i psychicznego; Dubravka Šimonović, sprawozdawca specjalny ds. przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i skutków; Karima Bennoune, sprawozdawca specjalny ds. praw kulturalnych.
przeczytaj więcej na stronie Wysokiego Komisarza ds Praw Człowieka ONZ:
