Unia Europejska przyjęła nową dyrektywę rozszerzającą zakres współpracy podatkowej między państwami członkowskimi o transakcje z udziałem kryptoaktywów. Mowa o tzw. DAC8, która zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Celem tej regulacji jest zmniejszenie możliwości unikania opodatkowania i podniesienie stopnia przejrzystości rynku krypto poprzez wymianę informacji między organami podatkowymi UE.
W pierwszej ćwiartce 2026 roku, gdy nowe obowiązki zaczną działać, inwestorzy i projekty na rynku krypto będą musiały dostosować się do nowego reżimu nadzoru. Właśnie wtedy zacznie się czas, kiedy będą pojawiać się nowe przedsprzedaże krypto które mogą wystrzelić w warunkach zwiększonej transparentności, o ile projekty wdrożą compliance. W dalszej części artykułu przedstawiono najistotniejsze elementy nowych regulacji, stan prac nad implementacją w Polsce oraz kluczowe wyzwania.
Zakres regulacji: kto, co i jakie transakcje będą raportowane?
Podmioty raportujące RCASP / CASP
Dyrektywa DAC8 wprowadza pojęcie Reporting Crypto Asset Service Provider (RCASP), czyli dostawcy usług związanych z kryptoaktywami, którzy będą zobowiązani do gromadzenia i przekazywania danych transakcyjnych do odpowiednich organów podatkowych. W praktyce do tego kręgu zaliczają się giełdy kryptowalut, kantory online i stacjonarne, platformy wymiany tokenów, dostawcy portfeli cyfrowych, emitenci tokenów i platformy NFT, a także podmioty spoza UE, jeśli obsługują klientów będących rezydentami Unii.
W Polsce w kontekście prac legislacyjnych wspomina się projekt ustawy o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, oznaczony numerem UC110. Projekt ten ma przenieść do prawa krajowego postanowienia DAC8 i dostosować polskie przepisy do unijnych wymogów.
Rodzaje transakcji objętych raportowaniem
Dyrektywa przewiduje, że zostaną objęte raportowaniem cztery główne typy operacji:
- Transakcje krypto na fiat, czyli kupno lub sprzedaż krypto w zamian za waluty tradycyjne
- Transakcje krypto na krypto, czyli wymiana jednego tokenu na inny, w tym wymiana NFT
- Transfery krypto poza system platformy, czyli wypłaty środków z giełdy do zewnętrznego portfela użytkownika
- Płatności w krypto za towary lub usługi, przy wartości przekraczającej próg określony w dyrektywie, obecnie ustalany na poziomie równowartości 50 000 USD
RCASP muszą zbierać dane nie tylko w formie agregatów, ale także szczegółowe dane użytkowników: imię i nazwisko, datę urodzenia, kraj rezydencji podatkowej, informacje o transakcjach, liczbę jednostek, datę i wartość rynkową.
Harmonogram i wymiana informacji
Pierwszy rok, który ma być objęty raportowaniem, to rok 2026, a podmioty raportujące będą miały czas do 31 stycznia 2027 roku na przekazanie danych do krajowych organów podatkowych. Po zebraniu dane zostaną wymienione między państwami UE do 30 września 2027 roku. To oznacza, że administracje podatkowe będą mogły porównywać dane transgraniczne i identyfikować potencjalne nadużycia.
Polska perspektywa: prace legislacyjne, wyzwania i ryzyka
Projekt ustawy i termin implementacji
Państwa członkowskie UE mają czas na wdrożenie dyrektywy DAC8 do prawa krajowego do 31 grudnia 2025 roku. W Polsce projektem ustawodawczym, który ma za zadanie implementować DAC8, jest wspomniany projekt UC110.
Jednak nawet jeśli krajowe przepisy zostaną opóźnione, sama dyrektywa zobowiązuje podmioty raportujące, podobnie jak to miało miejsce przy wdrożeniu DAC7, do wywiązywania się z obowiązków za okres objęty dyrektywą, niezależnie od stanu legislacji krajowej.
Wyzwania techniczne i organizacyjne
Dla firm działających w branży krypto kluczowe będzie dostosowanie systemów informatycznych do gromadzenia, przetwarzania i przekazywania nowych danych transakcyjnych w standardach wymaganych przez prawo. Muszą być uwzględnione procedury KYC, AML oraz weryfikacja rezydencji podatkowej.
Ponadto istotnym aspektem będzie zgodność z ochroną danych osobowych i zabezpieczenie informacji przekazywanych do administracji podatkowych. Dla mniejszych podmiotów może to stanowić istotne obciążenie kosztowe i operacyjne.
Firmy muszą też przewidywać systemy sankcji i zabezpieczeń w sytuacjach, gdy dane nie zostaną przekazane lub będą niekompletne, ponieważ dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia skutecznych i odstraszających kar za niewywiązywanie się z obowiązków raportowych.
Skutki dla użytkowników kryptowalut i rynku
Jednym z najbardziej znaczących efektów DAC8 będzie ograniczenie anonimowości w transakcjach. Fiskus i organy skarbowe zyskają dostęp do szerokiego zakresu informacji o użytkownikach, transakcjach, wartościach i transferach. Nawet jeśli dana platforma jest zarejestrowana za granicą, dane transgraniczne będą przekazywane w ramach automatycznej wymiany informacji.
To może wpłynąć na decyzje inwestorów. Będą bardziej skłonni preferować projekty transparentne, zgodne z regulacjami i z pełnym compliance, co zmniejsza ryzyko związane z ukrywaniem zysków lub transferami między jurysdykcjami.
Dla użytkowników indywidualnych oznacza to konieczność bardziej skrupulatnego dokumentowania zysków, strat i wszelkich operacji kryptowalutowych w deklaracjach podatkowych.
Wnioski i rekomendacje
Dyrektywa DAC8 zmienia reguły gry na rynku krypto w UE. Od 1 stycznia 2026 roku transakcje kryptowalutowe będą podlegać obowiązkowi raportowania, a dane użytkowników będą przekazywane między państwami członkowskimi.
Firmy działające w branży krypto powinny już teraz zintensyfikować prace nad dostosowaniem swoich systemów, także tych związanych z KYC i AML, aby móc zebrać i przekazać wymagane informacje w odpowiednim formacie.
Użytkownicy powinni być świadomi, że od 2026 roku ich transakcje kryptowalutowe nie pozostaną anonimowe i mogą być bezpośrednio raportowane do fiskusa, w szczególności w kontekście zagranicznych platform.
Rynek krypto staje przed okresem większego nadzoru i transparentności. W takim otoczeniu projekty, które zdecydują się działać w sposób zgodny z regulacjami, mogą zyskać przewagę zaufania inwestorów. Chociaż wdrożenie przepisów w Polsce wymaga ustawowych kroków, to rynek już teraz musi się przygotowywać technicznie i organizacyjnie.
